Potop - powieść ku pokrzepieniu serc Polaków

Polska od 1795 r. utraciła niepodległość i zniknęła z map politycznych. W wyniku podziału kraju między 3 mocarstwa, antypolskiej polityki, złych rządów oraz klęski powstań listopadowego i styczniowego doszło do załamania odrębności kulturowej i "polskości" w sercach obywateli nieistniejącego już wówczas państwa. Dlatego w XIXw. w nadwiślańskim kraju wykształcił się pozytywizm mający na celu "pokrzepić" serca. Najwybitniejszym obywat przedstawicielem tej epoki literatury był Henryk Sienkiewicz i jego Trylogia.

"Potop", jedna z książek wchodzących w skład Trylogii, jest powieścią historyczną opisującą tytułową wojnę ze Szwedami w latach 1655–60; ale autor skupia się tylko na dwóch pierwszych latach, kiedy to działania wojenne miały miejsce w Polsce. Sienkiewicz przedstawia sytuację polityczną, społeczeństwo państwo polskiego oraz mroczne widmo nadchodzącej wojny. Potępia zdrajców, leniwą i oszukaną szlachtę oraz źle przeprowadzone pospolite ruszenie, co ma być w pewnym rodzaju pouczeniem i przestrogą dla innych - w końcu niemal wszystkie negatywne postaci źle kończą. Natomiast postaci pozytywne to odważne, patriotyczne, dobrze postępujące osoby, które nie boją się stanąć do boju z wrogiem. Na przykład Kmicic, który zamiast od razu ratować Oleńkę z rąk nieprzyjaciela, najpierw rusza przeciw Szwedom, stawiając na pierwszym miejscu ojczyznę.

Kolejną rzeczą "krzepiącą" serca są bitwy – zarówno te w których polska armia odnosiła sukcesy jak i również te w których ponosiła klęski. Pisarz skupia się jednak na zwycięskich bojach, które upiększał patriotyzmem i chwałą Polaków. Sytuację podpierającą na duchu jest również zakończenie, gdzie już po sukcesie Polski, Zagłoba wznosząc toast za Kmicica i Olę, mówił o znaczeniu tej wojny dla przyszłych pokoleń ( "Niech Bóg pozwoli im ustrzec tej spuścizny, którą im odrestaurowaną naszą krwią zostawujem. Niech gdy ciężkie czasy nadejdą, wspomną na nas i nie desperują nigdy, bacząc na to, że nie masz takowych terminów, z których by się virbus unitis przy boskich auxiliach podnieść nie można").

"Ku pokrzepieniu serc" - jak mawiał sam Henryk Sienkiewicz o Potopie. Ukazując tymi sposobami historię pokazał, że nawet w czasie kryzysu i upadku można się podnieść- co bez wątpienia, dzięki tej powieści, zapaliło ducha patriotyzmu i płomyk nadziei w duszach Polaków.

Przemysław Bednarski, 1B